Ένα μικρό βότανο που φυτρώνει στη βορειοδυτική Παραγουάη ίσως αποδειχθεί το «ιερό δισκοπότηρο» της βιομηχανίας τροφίμων. Η στέβια, παραδοσιακό γλυκαντικό των αυτοχθόνων Γουαρανών, είναι 300 φορές πιο γλυκιά από τη ζάχαρη, χωρίς καθόλου θερμίδες.
Ο θάμνος, με την επιστημονική ονομασία Stevia rebaudiana bertoni, τράβηξε την προσοχή της εταιρείας Coca Cola, η οποία σκοπεύει τώρα να ζητήσει έγκριση κυκλοφορίας για ένα γλυκαντικό με βάση τη στέβια που θα κυκλοφορήσει με την εμπορική ονομασία Rebiana. Στις περισσότερες χώρες, πάντως, η στέβια δεν έχει εγκριθεί για χρήση στα τρόφιμα. Στις ΗΠΑ, η Υπηρεσία Τροφίμων και φαρμάκων προς το παρόν θεωρεί το βότανο «μη ασφαλές πρόσθετο τροφίμων», ενώ η ΕΕ επιτρέπει την πώληση μόνο ως συμπλήρωμα διατροφής και ως συστατικό καλλυντικών.
Μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν ενδείξεις για ανεπιθύμητες δράσεις στον ανθρώπινο οργανισμό. Αντιθέτως, έρευνες του Πανεπιστημίου της Ασουνσιόν στην Παραγουάη έχουν δείξει ότι η στέβια διαθέτει αντιοξειδωτικές, αντιφλεγμονώδεις και αντιβακτηριδιακές ιδιότητες. Ένα ακόμα πλεονέκτημα είναι ότι η κρυσταλλική γλυκιά ουσία της στέβια είναι σταθερή σε θερμοκρασία έως και 200 βαθμών Κελσίου, ιδιότητα που επιτρέπει τη χρήση της στη μαγειρική, σε αντίθεση με τη συνθετική ασπαρτάμη. Η στέβια είναι ήδη δημοφιλές γλυκαντικό στην Κίνα, η οποία μάλιστα έχει ξεπεράσει την Παραγουάη σε παραγωγή στέβια. Η Κίνα καλλιεργεί σήμερα στέβια σε 200.000 στρέμματα, ενώ οι καλλιέργειες στην Παραγουάη περιορίζονται στα 15.000 στρέμματα παρά την εκρηκτική ανάπτυξη της αγοράς. Η Παραγουάη προσπαθεί τώρα να αναγνωριστεί διεθνώς ως χώρα προέλευσης του μαγικού βοτάνου.
Δεν είναι λοιπόν τυχαίο το γεγονός ότι η στέβια κατέχει σημαντική θέση στην αγορά της Λατινικής Αμερικής, της Κίνας, της Μαλαισίας, της Νοτίου Κορέας και της Ιαπωνίας (50% της αγοράς), στην οποία μάλιστα έχει απαγορευθεί από το 1970 η χρήση συνθετικών γλυκαντικών ουσιών για λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας. Αντίθετα, στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Ευρωπαϊκή Ένωση απαγορεύεται η διάθεσή της στο εμπόριο. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, το 1991 απαγορεύθηκε η εισαγωγή της και η χρήση της ως γλυκαντικής ουσίας, παρά το γεγονός ότι δεν υπήρχε καμία ένδειξη για την επικινδυνότητά της, ούτε στους Ινδιάνους Γκουαράνι που καταναλώνουν τεράστιες ποσότητες στέβιας, ούτε και στους καταναλωτές των χωρών όπου αυτό το προϊόν κυκλοφορεί εδώ και πολλά χρόνια. Μάλιστα ο εθνικός φορέας φαρμάκων και τροφίμων των ΗΠΑ (FoodandDrugAdministration) δεν είχε δεχθεί καμία καταγγελία για το προϊόν που απαγόρευσε, ενώ έχει δεχτεί 7.000 για την ασπαρτάμη, η οποία ωστόσο εξακολουθεί να κυκλοφορεί στο εμπόριο χωρίς το παραμικρό πρόβλημα. Όμως, το 1995, ενέδωσε στις πιέσεις καταναλωτών και παραγωγών στέβιας και επέτρεψε την κυκλοφορία της υπό τον όρο να χαρακτηρίζεται ρητά «συμπλήρωμα διατροφής».
Στην Ευρώπη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απαγορεύει την κυκλοφορία της στέβιας λόγω …έλλειψης επαρκών στοιχείων για την μη επικινδυνότητά της! Μάλιστα, η Επιτροπή αγνόησε το 2000 τις εργασίες των ερευνητών του βελγικού Καθολικού Πανεπιστημίου του Λουβαίν, οι οποίες αποδείκνυαν με κατηγορηματικό τρόπο ότι η κατανάλωση αυτού του φυτού δεν ενέχει κανένα κίνδυνο για την υγεία. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να παγώσουν οι πρώτες πειραματικές καλλιέργειες του φυτού στη Νότια Ευρώπη, στην οποία φαίνεται ότι μπορεί να ευδοκιμήσει. Αυτή η απαγόρευση μπορεί να οφείλεται, εκτός από τις πιέσεις του λόμπι της βιομηχανίας ζάχαρης και στην δυνατότητα για καλλιέργεια αυτού του φυτού από τον κάθε καταναλωτή στο μπαλκόνι του!
Έτσι, αυτή τη στιγμή, ο μοναδικός τρόπος για να προμηθευτεί κανείς στην Ευρώπη αυτήν την ουσία είναι τα καταστήματα με συμπληρώματα διατροφής και μερικές επιχειρήσεις που πουλάνε σπόρους, καθώς στη συγκεκριμένη περίπτωση το φυτό παρουσιάζεται ως καλλωπιστικό. Μάλιστα, στην Γαλλία ασκήθηκε πρόσφατα ποινική δίωξη ενάντια στην εταιρία GuayapiTropical, επειδή διέθετε στο εμπόριο την πράσινη στεβιοσίδη. Ωστόσο, πολλοί πιστεύουν ότι αυτή η δίκη μπορεί να αποτελέσει μια αποφασιστική καμπή για την τύχη του φυτού στην Ευρώπη.
Χρήσεις Στέβιας
Η στέβια αποτελεί πηγή πολύ χρήσιμων φυσικών χημικών ουσιών, όπως η στεβιοσίδη (φυσική γλυκαντική ουσία), η γιββερελλίνη (φυτοορμόνη), η χλωροφύλλη (φυσική χρωστική), φυτοστερόλες (Ιατρική, τρόφιμο), ισοστεβιόλη (Ιατρική), κ. α.
Σπουδαιότερη από αυτές και για την οποία κυρίως καλλιεργείται σήμερα η Στέβια είναι η στεβιοσίδη μία φυσική γλυκαντική ουσία, έως και 300 φορές ποιο γλυκιά από τη ζάχαρη, το ίδιο γλυκιά με συνθετικές γλυκαντικές ουσίες αλλά χωρίς τα προβλήματα για την υγεία που έχουν αυτές, με σχεδόν μηδενική θερμιδική περιεκτικότητα. Τα φύλλα χρησιμοποιούνται ως χλωρά ή ξηρά, τριμμένα ή αλεσμένα. Οι μεγαλύτεροι χρήστες της στεβιοσίδης είναι η βιομηχανία τροφίμων-ποτών-ζαχαροπλαστική (υποκαθιστά τη ζάχαρη και την πράσινη χρωστική) και η Ιατρική (για τους διαβητικούς). Σε ορισμένες χώρες (ΗΠΑ. κ.α.) επιτρέπεται μόνο ως διαιτητικό συμπλήρωμα, ενώ σε άλλες χώρες (Ιαπωνία από το 1971, Βραζιλία, κ.α.) ως υποκατάστατο της ζάχαρης, ως συμπλήρωμα διατροφής και ως διαιτητικό συμπλήρωμα.
Στη Στέβια αποδίδονται επιπλέον ιδιότητες όπως αντιυπερτασικές, αντιβακτηριακές, αντιοξειδωτικές, προληπτικό τερηδόνας, ρυθμιστής σακχάρου στο αίμα, καρδιοτονωτικό, επουλωτικό, περιποιητικό δέρματος. Η αξία του φυτού αυτού όπως καταλαβαίνει κανείς είναι τεράστια καθώς μπορεί να γίνει και βιομηχανική εκμετάλλευση του αλλά έχει νόημα κάθε σπίτι που έχει ένα μικρό κήπο να διατηρεί μια με δύο γλάστρες με φυτά στέβιας για τις καθημερινές ανάγκες του σπιτιού. Η στέβια μπορεί να χρησιμοποιηθεί φρέσκια αλλά και αποξηραμένη, στο φαγητό, σε σαλάτες, σε γλυκά, σε ποτά. Η ποσότητα που απαιτείται είναι ελάχιστη χάρις την μεγάλη γλυκαντική της δύναμη οπότε ουσιαστικά προσθέτει μηδέν θερμίδες στο σκεύασμα ή στο αφέψημαστο οποίο προστίθεται.
Η στέβια στην άγρια της κατάσταση στο ιθαγενές της περιβάλλον είναι ένα πολυετές φυτό που φυτρώνει σε αμμώδη, μικρής γονιμότητας εδάφη στις άκρες ποταμών και ρεμάτων. Αυτό μας δείχνει ότι δεν είναι ένα ιδιαίτερα απαιτητικό φυτό όσον αφορά τις συνθήκες ανάπτυξης του. Χωρίς κλάδεμα γίνεται περίπου 2 πόδια ψηλό δηλαδή περίπου 60 εκατοστά. Οι ανάγκες του σε έδαφος είναι αρκετά ταπεινές οπότε οποιοδήποτε μείγμα για γλάστρες με ουδέτερο ή ελαφρά όξινο είναι μια χαρά. Η στέβια είναι ένα τρυφερό φυτό που δεν αντέχει το χειμερινό ψύχος. Σε βόρειες χώρες καλλιεργείται ως μονοετές αλλά σε χώρες όπως την δική μας μπορεί να καλλιεργηθεί σαν τρυφερό πολυετές και με μια μικρή προστασία κατά τις ημέρες του χειμώνα με τις χαμηλότερες θερμοκρασίες μπορεί να επιβιώσει για όλο το έτος.