Τι είναι η Οικιακή Κομποστοποίηση;
Κομποστοποίηση είναι η φυσική διαδικασία κατά την οποία τα οργανικά απόβλητα (φρούτα, λαχανικά, φύλλα, κλαδέματα κ.α.) μετατρέπονται σε ένα πλούσιο οργανικό μίγμα που λειτουργεί ως βελτιωτικό εδάφους και λίπασμα. Αυτή η διαδικασία μπορεί να γίνει πολύ εύκολα στον κήπο με τη χρήση ενός απλού κάδου κομποστοποίησης αν μιλάμε για μπαλκόνι και στο έδαφος αν υπάρχει χώρος.. Μέσα στον κάδο ή στο χώμα συγκεντρώνουμε τα οργανικά και αφήνουμε τη φύση να κάνει τη δουλειά της όπως συνεχίζει να κάνει τόσα χρόνια.
Υλικά κατάλληλα για κομποστοποίηση:
Οργανικά υπολείμματα κουζίνας από τα νοικοκυριά: φλούδες, φύλλα, κοτσάνια, χαλασμένοι καρποί, υπολείμματα από σαλάτες, τσόφλια αυγών, κόκκαλα και ψάρια κατά προτίμηση τεμαχισμένα και κοπανισμένα. Τα κατακάθια του καφέ και των αφεψημάτων, εκχυλισμάτων κλπ. από αρωματικά και θεραπευτικά βότανα, μαζί με το ζουμί που τυχόν περισσεύει. Χώμα από γλάστρες (όταν ανανεώνεται). Μαραμένα λουλούδια. Στάχτη από ξύλα.
Φυτικά υπολείμματα από λαϊκές αγορές, λαχαναγορές, συνεταιρισμούς, υπολείμματα λαχανικών (φύλλα και στελέχη).
Φυτική ύλη από πάρκα, κήπους, θαμνέματα, κλαδιά δέντρων και θάμνων (οργανωμένες υπηρεσίες κήπων και δενδροστοιχιών ΟΤΑ), υπολείμματα καλλιεργειών (κλαδέματα), κομμένη χλόη (γκαζόν), αγριόχορτα πριν σχηματίσουν σπόρους, φύλλα από δέντρα.
Ροκανίδια και πριονίδια και φλοιός από κατεργασία ξυλείας σε πριστήρια (όχι εμποτισμένης ξυλείας εμπορίου).
Οργανικά υλικά από στάβλους (κοπριά και άχυρο).
Γιατί να κάνουμε κομποστοποίηση;
Κάνοντας κομποστοποίηση μειώνουμε τα σκουπίδια που καταλήγουν στους ΧΥΤΑ. Αυτό έχει πολλαπλά οφέλη:
Τα οργανικά οικιακά απόβλητα αποτελούν περίπου το 35-60% του συνόλου των αποβλήτων που παράγουμε στο σπίτι μας. Από αυτά το 70% περίπου μπορούν να κομποστοποιηθούν. Με τη μέθοδο της κομποστοποίηση μπορούμε να μειώσουμε το σύνολο των οικιακών αποβλήτων μας κατά 35% περίπου.
• Σύμφωνα με τα πιο πάνω μειώνεται ο συνολικός όγκος αποβλήτων που στέλνει ο κάθε Δήμος στο ΧΥΤΑ.
• Μεγαλώνει σημαντικά ο χρόνος ζωής των ΧΥΤΑ, αφού έτσι δέχονται κατά πολύ μικρότερο όγκο αποβλήτων.
Είναι γνωστά τα προβλήματα που δημιουργούνται όταν πρόκειται να κατασκευασθεί ένας ΧΥΤΑ. Ζωντανά παραδείγματα η σημερινή κατάσταση σε
Γραμματικό και Κερατέα. Αν δεν βοηθήσουμε όλοι ενεργά στη μείωση των αποβλήτων, θα χρειάζεται να κατασκευάζονται όλο και περισσότεροι ΧΥΤΑ. Οι ρυθμοί παραγωγής αποβλήτων αυξάνονται συνεχώς και οι ΧΥΤΑ γεμίζουν με πολύ γρήγορους ρυθμούς. Αρκεί να αναφέρουμε ότι οι ποσότητες αποβλήτων το 1995 σε πανελλήνιο επίπεδο ήταν περίπου 3,5 εκ. τόνους, ενώ το 2004 προσεγγίζαν τους 5 εκ. τόνους. Στο Λεκανοπέδιο της Αθήνας σήμερα, παράγονται 4,5 χιλιάδες τόνοι οικιακών απορριμμάτων και θάβονται στο ΧΥΤΑ της Φυλής.
• Προστατεύουμε τον πλανήτη από το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Τα οργανικά απόβλητα στους ΧΥΤΑ θάβονται και αποικοδομούνται κάτω από συνθήκες έλλειψης οξυγόνου. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την παραγωγή μεγάλων ποσοτήτων μεθανίου (CH4), μονοξειδίου του άνθρακα (CO) και σε λιγότερες ποσότητες υδρόθειο (H2S) κ.α.. Και τα αέρια αυτά είναι σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνα για το φαινόμενο του θερμοκηπίου και συνεπώς για την αλλαγή του κλίματος στη Γη, με τις γνωστές για όλους καταστρεπτικές συνέπειες.
• Ένα άλλο πρόβλημα στο οποίο δίνει λύση η κομποστοποίηση των οργανικών αποβλήτων είναι η ερημοποίηση των εδαφών. Η εντατικοποίηση της καλλιέργειας της γης, σε συνδυασμό με την καταστροφή των δασών από πυρκαγιές και την εμπορική υπερεκμετάλλευσή τους, έχουν κάνει τα εδάφη πολύ φτωχά σε οργανική ύλη. Η διάβρωσή τους είναι το επόμενο βήμα πριν την τελική ερημοποίηση. Είναι γνωστή η σημερινή κατάσταση με την υπερβολική χρήση λιπασμάτων και ειδικότερα σε νησιά, όπου οι απνητικές επιπτώσεις στα υπόγεια νερά, επιφέρουν Το κομπόστ, δηλαδή το προϊόν της κομποστοποίησης, επιστρέφει στο έδαφος τις απαραίτητες για τη γονιμότητά του οργανικές και ανόργανες ουσίες.
Η βιώσιμη διαχείριση των οργανικών αποβλήτων αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία για ολόκληρη την Ευρώπη. Τα κράτη μέλη της Ε.Ε. έχουν θέσει στόχους για να αποτρέψουν την απόρριψη των οργανικών αποβλήτων στους ΧΥΤΑ. Η Οδηγία 1999/31/ΕΚ του Συμβουλίου της 26ης Απριλίου 1999 περί υγειονομικής ταφής των αποβλήτων εστιάζει ιδιαίτερα στα οργανικά απόβλητα θέτοντας στόχους μείωσης των ποσοτήτων τους που καταλήγουν στους ΧΥΤΑ. Συγκεκριμένα, μέχρι τις 16 Ιουλίου 2010 το βάρος των οργανικών που απορρίπτονται σε ΧΥΤΑ θα πρέπει να μειωθεί κατά 25 % σε σύγκριση με το αντίστοιχο που απορρίφθηκε το 1995, μέχρι 16 Ιουλίου 2013 η μείωση θα πρέπει να φθάσει το 50% και μέχρι τις 16 Ιουλίου 2020 το 65%. Επιπλέον, ο Κανονισμός για τα Ζωικά Υποπροϊόντα απαγορεύει την απόθεση εμπορικών υπολειμμάτων τροφών στους ΧΥΤΑ από το τέλος του 2005.
Προς αυτή την κατεύθυνση οδηγεί και η εθνική στρατηγική για τη μείωση της διάθεσης των βιοαποδομήσιμων αστικών αποβλήτων στους ΧΥΤΑ, η οποία είναι νόμος του κράτους (Κ.Υ.Α. 29407/3508 Αρ. Φύλλου 1572-16/12/2002 «Μέτρα και όροι για την υγειονομική ταφή των αποβλήτων»’).
Όπως φαίνεται είναι αναγκαία η δραστηριοποίηση της τοπικής αυτοδιοίκησης προς αυτή την κατεύθυνση, αλλά είναι και χρέος των πολιτών με δικές τους πρωτοβουλίες να συμβάλλουν προς αυτή την κατεύθυνση.
Αναγνωρίζουμε όλοι πως τα κομμένα κλαριά-φύλλα από τους καθαρισμούς των κήπων και των δημοσίων χώρων μεταφέρονται στους ΧΥΤΑ ενώ όλα αυτά τα υλικά θα μπορούσαν με κατάλληλη προεργασία να παρέμειναν στους κήπους μας με τη μορφή βελτιωτικού εδάφους.
Υπάρχουν προβλήματα στην κομποστοποίηση;
Το πιο σημαντικό πρόβλημα της κομποστοποίησης είναι ότι… δεν την κάνουμε πράξη!
Αυτό το πρόβλημα προσπαθεί να λύσει η Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης. Σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες η κομποστοποίηση σε οικιακό αλλά και σε δημοτικό / κοινοτικό επίπεδο έχει προχωρήσει εδώ και χρόνια. Είναι, με λίγα λόγια, δοκιμασμένη μέθοδος διαχείρισης των αποβλήτων που θα λέγαμε ότι επιβάλλεται πλέον να γίνει θεσμός και στην Ελλάδα, δεδομένου του υψηλού ποσοστού οργανικών στα απόβλητά μας, εξαιτίας της μεσογειακής διατροφής.
Όπως φαίνεται είναι αναγκαία η δραστηριοποίηση της τοπικής αυτοδιοίκησης προς αυτή την κατεύθυνση, αλλά είναι και χρέος των πολιτών με δικές τους πρωτοβουλίες να συμβάλλουν προς αυτή την κατεύθυνση.
Πώς χρησιμοποιούμε το κομπόστ;
Το ώριμο κομπόστ είναι ένα ευέλικτο υλικό που μπορεί ελεύθερα να εφαρμοστεί σε κάθε έδαφος κάθε εποχή του χρόνου και χωρίς κίνδυνο να καούν τα φυτά ή να μολυνθούν τα νερά. Γενικά για τον κήπο, ρίχνουμε το κομπόστ όταν είναι καλά ώριμο, όταν δηλαδή η διαδικασία της αποσύνθεσης έχει ολοκληρωθεί. Το ανώριμο κομπόστ καθυστερεί την αναπαραγωγή και την αύξηση μερικών φυτών, ενώ μερικά άλλα, π.χ. το σιτάρι και μερικά κολοκύθια, δείχνουν να αυξάνουν γρηγορότερα.
• Λαχανικά και ετήσια: ενσωματώνουμε το κομπόστ επιφανειακά, πριν τη σπορά ή τη μεταφύτευση. Στην αυξητική περίοδο, το απλώνουμε ως εδαφοκάλυψη. Το ενσωματώνουμε μαζί με τις καλλιέργειες εδαφοκάλυψης.
• Δέντρα και θάμνοι: σε φτωχό έδαφος, δεν γεμίζουμε το λάκκο φύτευσης με πλούσιο κομπόστ, γιατί οι ρίζες δεν θα απλώσουν για να βρουν θρεπτικά στοιχεία. Ρίχνουμε κομπόστ στην περιοχή του ριζικού συστήματος και γεμίζουμε με κομπόστ λάκκους.
• Χλοοτάπητες: Απλώνουμε το κομπόστ όταν δημιουργούμε μια νέα θέση ή ανανεώνουμε τον τάπητα την άνοιξη. Ρίχνουμε λεπτό κομπόστ στα αραιά σημεία, για να φτάσει τις ρίζες.
• Φυτώρια: το κομπόστ είναι εξαιρετικό για τα φυτώρια. Δεν χρειάζεται καμιά απολύμανση (π.χ. θέρμανση) και προτιμότερο είναι το αργό (ψυχρό) κομπόστ. Αν το απολυμάνουμε, σκοτώνουμε τα επιθυμητά μικρόβια και έτσι τα παθογόνα που προέρχονται από την ατμόσφαιρα αναπτύσσονται πολύ. Κοσκινίζουμε το κομπόστ για να φύγουν οι σβώλοι και το ανακατεύουμε με άμμο, τύρφη, χώμα κλπ. Οι σβώλοι μπορούν να μπουν σε ένα νέο σωρό.
• Έκχυμα κομπόστ: φυτά που χρειάζονται άμεση ενίσχυση ξαναζωντανεύουν με νερό πλούσιο σε θρεπτικά, που γίνεται με την εμβάπτιση μιας τρύπιας σακούλας με κομπόστ σε έναν κουβά για 2-3 μέρες. Διαλύουμε το υγρό που προκύπτει μέχρι να έρθει στην απόχρωση του τσαγιού. Μπορούμε να ξαναχρησιμοποιήσουμε την ίδια «σακκούλα» μερικές φορές κι ότι απομείνει μπαίνει πάλι στο σωρό του κομπόστ.
Τα οφέλη των προγραμμάτων κομποστοποίησης σε τοπικό επίπεδο
Η κομποστοποίηση σε τοπικό επίπεδο συμβάλει στη βιώσιμη ανάπτυξη και είναι ένας από τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους για να επιτευχθούν οι στόχοι της, που είναι η οικονομική ανάπτυξη σε συνδυασμό με την προστασία του περιβάλλοντος και την επίλυση κοινωνικών προβλημάτων. Η οικιακή κομποστοποίηση, δηλαδή η συλλογή και επεξεργασία των οργανικών αποβλήτων όσο το δυνατόν πιο κοντά στο μέρος που παράγονται, ωφελεί την τοπική κοινωνία, συμβάλλοντας παράλληλα στην επίλυση ενός από τα σημαντικότερα περιβαλλοντικά προβλήματα, αυτό της διαχείρισης των αποβλήτων. Συνήθως, προγράμματα κομποστοποίησης δεν ασχολούνται μόνο με την κομποστοποίηση, αλλά και με άλλα κοινωνικά και περιβαλλοντικά ζητήματα τοπικού χαρακτήρα, π.χ.:
• εκπαίδευση των ανέργων της περιοχής
• ασφαλές εργασιακό περιβάλλον για ενήλικες με μαθησιακά προβλήματα
• φυτοκομικές θεραπευτικές δραστηριότητες
• διαχείριση τοπικών χώρων πράσινου
• προσωπική βελτίωση και ανάπτυξη ικανοτήτων
• επαγγελματική εκπαίδευση σε τομείς όπως η φυτοκομία και η κομποστοποίηση.
Κομποστοποίηση μπορεί να γίνει σε:
• Σχολεία
• Φυλακές
• Αστικές φάρμες
• Δημοτικά ή Κοινοτικά πάρκα και κήπους
• Θεραπευτικά ιδρύματα
• Χώρους στέγασης αστέγων
• Χώρους εστίασης και υγιεινής διατροφής
• και σε πολλά άλλα μέρη…
Σκοποί και Στόχοι ενός τέτοιου προγράμματος
Οι κύριοι στόχοι θα πρέπει να είναι:
• Η ευαισθητοποίηση και ενημέρωση των πολιτών για το όλον θέμα διαχείρησης των απορριμμάτων.
• Η εκπαίδευση και κατάρτιση των ενηλίκων, έτσι ώστε να συμμετέχουν ενεργά στη διαδικασία της βιώσιμης διαχείρισης των οργανικών αποβλήτων με την κομποστοποίηση.
• Η κατάρτιση ενηλίκων σχετικά με την ανάπτυξη πρωτοβουλιών κομποστοποίησης στο πλαίσιο της κοινωνικής οικονομίας, που θα συμβάλλουν στην επίτευξη των ποσοτικών στόχων εναλλακτικής διαχείρισης οργανικών αποβλήτων σε τοπικό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.
• Να εφοδιάσει τους ενήλικους εκπαιδευόμενους με «εργαλεία» που θα τους βοηθήσουν να δημιουργήσουν ενεργές κοινότητες, να ενδυναμώσει τις αστικές αλλά και επαρχιακές περιοχές, και να δημιουργήσει θέσεις εργασίας για κοινωνικά αποκλεισμένα άτομα και μακροχρόνιους ανέργους.
• Να αναπτύξει τη συνεργασία μεταξύ οργανισμών που προωθούν την κοινωνική οικονομία μέσω της κομποστοποίησης σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
• Η δυνατότητα υλοποίησης Ευρωπαικών προγραμμάτων.