Aς υποθέσουμε πως επιστρέφουμε από το κέντρο της Αθήνας και επιλέγουμε να κινηθούμε στον άξονα Λεωφ. Μεσογείων ή Λεωφ. Κηφισίας, με κατεύθυνση βορειοανατολικά.Δεύτερη υπόθεση είναι πως βρισκόμαστε σε καλοκαιρινή περίοδο όπου η εξωτερική θερμοκρασία έχει ξεπεράσει τους 30 βαθμούς Κελσίου.Μόλις ο ταξιδευτής περάσει τη Λεωφ. Κατεχάκη αισθάνεται αμέσως δροσερό αεράκι και παύει σιγά αλλά σταθερά η αποπνικτική ατμόσφαιρα. Γιατί συμβαίνουν όλα αυτά;Περιβαλλοντικά προβλήματα συσχετιζόμενα σε αστικές περιοχές που παράγουν μεγάλα ποσά και πολλά είδη αποβλήτων είναι μερικά από τα πρόσφατα ερευνηθέντα θέματα. Στις μεγάλες πόλεις, που είναι ενεργειακά απαιτητικές μονάδες, ένας φαύλος κύκλος εγκαθίσταται επειδή τα θερμικά απόβλητα από τις κλιματιστικές μονάδες που χρησιμοποιούνται για να ψύξουν τα κτίρια ανεβάζουν τη θερμοκρασία της πόλης, η οποία τότε απαιτεί μεγαλύτερα ψυκτικά φορτία για τα κτίρια. Δυστυχώς, η σχεδόν παγκόσμια τάση στην κατασκευή των κτιρίων είναι να μην υπάρχει πρόβλεψη φυτεμένου δώματος. Βασισμένη στη συγκέντρωση του πληθυσμού στις μεγάλες πόλεις, η συνήθης πρακτική για τις νεοδημιουργούμενες περιοχές οδηγεί σε μια χαρακτηριστική μείωση του πρασίνου, δημιουργία ισχυρών ηλιακών αντανακλάσεων, μείωση του παραγόμενου οξυγόνου και κατανάλωση διοξειδίου του άνθρακα. Κύριο χαρακτηριστικό των παραπάνω είναι η δημιουργία ενός ασφυκτικού κλίματος στις μεγάλες πόλεις, κυρίως το καλοκαίρι, με την αύξηση της θερμοκρασίας και την εμφάνιση του φαινομένου του θερμοκηπίου.Είναι γενικά γνωστό ότι με την εξάτμιση (evapotranspiration) μεγάλες ποσότητες ηλιακής ακτινοβολίας μπορούν να μετατραπούν σε λανθάνον φορτίο, το οποίο εμποδίζει την αύξηση της θερμοκρασίας. Ένας τρόπος για να αυξηθεί η εξατμιζόμενη επιφανειακή περιοχή των μεγάλων πόλεων είναι να καλυφθούν οι οροφές των κτιρίων με καλλιεργήσιμο πράσινο. Η πράσινη κάλυψη πάνω από ένα κτίριο έχει ψυκτικό αποτέλεσμα στα περίχωρα και επίσης μειώνει το ψυκτικό φορτίο για το εσωτερικό των κτιρίων. Υπάρχουν επιστημονικές μελέτες που ερευνούν τη θερμική συμπεριφορά του τελευταίου ορόφου ενός κτιρίου, εξαιτίας της κάλυψής του με φυτεμένο πράσινο, με σκοπό να εκτιμηθεί η επίδραση ενός φυτεμένου δώματος.Η εφαρμογή της ιδέας του φυτεμένου δώματος σε ευρεία κλίμακα, εξυπηρετεί τη βελτίωση της αποπνικτικής ατμόσφαιρας, λειτουργώντας ως βάση για τη μείωση του διοξειδίου του άνθρακα με αντίστοιχη παραγωγή οξυγόνου. Παράλληλα, εξαιτίας της ενεργειακής απορρόφησης με την παραπάνω διαδικασία και τη δημιουργία υδρατμών, μειώνεται κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού η θερμοκρασία στην περιοχή της φύτευσης. Η διαρκής ηλιακή ακτινοβολία και η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας περιβάλλοντος είναι οι κύριες αιτίες της μεγάλης ζήτησης για ψυκτικά φορτία κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, αφού παρουσιάζεται έντονη διείσδυση από την οροφή των κτιρίων.Σε αντίθεση, η δημιουργία πράσινων οροφών επηρεάζει σημαντικά τη μείωση των φορτίων αυτών και κυρίως τις ώρες αιχμής, με αποτέλεσμα η εξοικονόμηση να φτάσει στο 30-35% των φορτίων της οροφής του τελευταίου ορόφου.Μετά την παραμετρική μελέτη βγαίνει το συμπέρασμα ότι, πέρα από αισθητική, περιβαλλοντική και οποιαδήποτε άλλη θετική επίδραση, η τοποθέτηση φυτεμένου δώματος είναι επίσης σημαντική λόγω της εξοικονόμησης ενέργειας, που οφείλεται κυρίως στη μείωση των καλοκαιρινών περιβαλλοντικών φορτίων.Η εξοικονόμηση ενέργειας προσδιορίζεται περίπου στο 30-35% των φορτίων της οροφής και κατά ένα μέσο ποσοστό 20-25% των φορτίων του εδάφους.
Kαθώς η βλάστηση αποτελεί σημαντικό μέσο για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των μεγάλων αστικών κέντρων, η επαναπροσέγγιση της φύσης αναδεικνύεται πλέον σε ανάγκη για τους κατοίκους τους. Tα φυτεμένα δώματα αποτελούν έναν έμμεσο τρόπο για την επίτευξη αυτού του σκοπού. Aν μέχρι πριν από μερικά χρόνια η κατασκευή ενός φυτεμένου δώματος αποτελούσε πολυτέλεια και ίσως επίδειξη πλούτου, σήμερα αρχίζει να αναδεικνύεται σε ένα βασικό στοιχείο που μπορεί να συμβάλλει στη βελτίωση της ποιότητας ζωής στις μεγάλες πόλεις. Oι ακάλυπτοι χώροι έχουν περιοριστεί στο ελάχιστο και το φυσικό περιβάλλον έχει σχεδόν εκδιωχθεί, με αποτέλεσμα οι σύγχρονες μεγαλουπόλεις να μη συμβαδίζουν με κανένα οικοσύστημα και να ασφυκτιούν από την έλλειψη πράσινου. Σήμερα το πράσινο στα δώματα των ελληνικών κτιρίων είναι η εξαίρεση. Mε σχετικά μικρή έως ασήμαντη επιβάρυνση στο συνολικό προϋπολογισμό ενός κτιρίου το φυτεμένο δώμα μπορεί να προσφέρει σημαντικά οφέλη, πολύ μεγαλύτερα του κόστους του. H συμβολή του δεν περιορίζεται μόνο στην ευχάριστη αίσθηση της παρουσίας ενός φυσικού περιβάλλοντος, αλλά και στη βελτίωση του κλίματος της πόλης, στον εμπλουτισμό του αέρα με οξυγόνο και τη μείωση του διοξειδίου του άνθρακα, στη θερμική προστασία και στο δροσισμό της κατοικίας, καθώς και στην προστασία της από την έντονη καλοκαιρινή ηλιακή ακτινοβολία και την υπερθέρμανση.
Η ιστορία των Ταρατσόκηπων
Ο βασιλιάς Ναβουχοδονόσορ ΙΙ (600-562 π.Χ.) κατασκεύασε τους κρεμαστούς κήπους της Βαβυλώνας. Οι κήποι αυτοί θεωρήθηκαν ένα από τα Επτά Θαύματα του αρχαίου κόσμου. Σύμφωνα με τους ιστορικούς, λέγεται ότι κάλυπταν μια έκταση 1-1,5 εκταρίου (μετατροπή σε στέμματα) κτισμένοι σε αναβαθμίδες, οι οποίες είχαν 3,5 μ. πλάτος και 5 μ. ύψος και αποτελούσαν μια κυρτή κατασκευή (καμάρα) μεγαλύτερη από 20 μ. ύψος. Η ταράτσα, που είναι το βασικό στοιχείο όλων των σπιτιών σε χώρες με χαμηλή βροχόπτωση και ήπιους χειμώνες, ήταν πιθανόν πάντοτε η αποθήκη για φυτά σε γλάστρες. Αυτό είχε τη μορφή πυραμίδας με πατήματα σε ένα κυκλικό σχέδιο κατασκευασμένο με λευκό μάρμαρο και είχε πέντε ταράτσες φυτεμένες με δέντρα. Στην κορυφή του είχε ένα χάλκινο άγαλμα του αυτοκράτορα. Έχει καταγραφεί ότι και ο Ιουστινιανός είχε εξώστες με φυτά περί το 500 μ.Χ. Η Αναγέννηση έφερε ένα ανανεωμένο ενδιαφέρον για τους οροφόκηπους, το οποίο επηρεάστηκε ίσως από την αναζωογόνηση του κλασικού πολιτισμού και της μόδας για την εισαγωγή φυτών. Περί το 1400 ο Cosimo de Medici έκτισε έναν οροφόκηπο στη βίλα του κοντά στη Φλωρεντία της Ιταλίας. Η μόδα επεκτάθηκε βόρεια. Στη Γερμανία ο Καρδινάλιος Johann van Lamberg (1689-1712) κατασκεύασε οροφόκηπους στην κατοικία του. Οι δημιουργίες παρέμειναν αργές μέχρι το 19ο αιώνα όταν ο Carl Rabbitz (1825-91), ένας εξέχων κατασκευαστής, παρουσίασε στο Παρίσι, στην Παγκόσμια Έκθεση του 1867, ένα μοντέλο του οροφόκηπου που είχε στο σπίτι του στο Βερολίνο. Εδώ για πρώτη φορά παρουσιάζεται ένας οροφόκηπος σε αστικό σπίτι της βόρειας Ευρώπης, σε μια περιοχή με κρύους χειμώνες και υψηλή βροχόπτωση. Η επίπεδη οροφή ήταν στεγανή στο νερό χάρη σε πατέντα του Rabbitz με βουλκανισμένη άσφαλτο. Στη Γερμανία περί το 1890 οι αγροικίες καλύπτονταν για λόγους πυροπροστασίας με μια στρώση φυτοχώματος πάνω στην οποία φύτρωναν διάφορα φυτά.Στην Ελλάδα σήμερα κατασκευάζονται σπίτια και ιδιαίτερα κτίρια με οροφόκηπους για διάφορους λόγους. Παραμένει μικρό το ποσοστό σε σχέση με την τυποποιημένη κατασκευή κτιρίων και σπιτιών.Ευχή μας είναι αυτό το μικρό ποσοστό των οροφόκηπων να γίνει μεγάλο, τεράστιο πράσινο…